اردکان






کتاب «آداب و رسوم مردم اردکان» به‌قلم علي سپهري، نويسنده و پژوهشگر ساکن استان يزد آماده چاپ شد. وي در اين کتاب مجموعه‌اي از هنرها، ادبيات و آيين‌هاي بومي مردم اردکان را گردآوري کرده است.-





نمايي از اردکان يزد

 


نمايي از اردکان يزد


علي سپهري درباره اين کتاب به خبرگزاري کتاب ايران (ايبنا)، گفت: مجموعه‌اي از آداب و رسوم مردم اردکان را که شامل آداب زيارت، شويي، اعياد ملي و مذهبي، بايدها و نبايدهاي مختص اين بوم است به‌همراه عکس و توضيح در اين کتاب گردآوري کرده‌ام.
 
وي اظهار کرد:‌ شهرستان اردکان از گذشته داراي فرهنگ غني و خاصي است به‌طوري که اين شهرستان پيش از قرن هفتم به يونان کوچک معروف بوده و دليل آن‌را در کتابم که با عنوان «يونان کوچک» در 165 صفحه سال 86 از سوي نشر قداست منتشر شده، توضيح داده‌ام.
 
سپهري عنوان کرد:‌ مثلا اشعاري قديمي وجود دارند که معمولا در پايان مجالس ختم مي‌خواندند و موضوع قابل توجه اين است که اگر متوفي مرد، زن، دختر نوجوان، پسر نوجوان، کودک پسر ، کودک دختر، نوزاد و هر گونه سني ديگر باشد شعري در مدح وي وجود دارد. 

اين پژوهشگر 61 ساله گفت: شهرستان اردکان از نظر رسم و رسوم با ساير شهرستان‌هاي يزد خيلي تفاوت دارد؛ مثلا در اردکان رسم است که شب‌هاي اعياد به‌خصوص نيمه‌شعبان نوجوانان به‌همراه کاسه‌اي به در منازل مي‌روند و تقاضاي عيدي مي‌کنند. 

وي ادامه داد: جوانان هنگام دق‌الباب اشعار زيادي مي‌خوانند، مثلا  «شبو و نيم برتي/ انجير و خرما درتي/ اگر ندهي/ علي تارتي» که معنايش اين است «نيمه شب برادر/ انجير و خرما بده/ اگر ندهي/ تو هم مثل علي (شخصيت خسيس و گدا) مي‌شوي.»
 
سپهري گفت:‌ با مراجعه به سالخوردگان اين شهرستان همه نقل و قول‌ها، اشعار و آداب مردم شهرستان اردکان را در اين کتاب جمع‌آوري کرده‌ام.
 
کتاب «آداب و رسوم مردم اردکان» به قلم علي سپهري، نويسنده و پژوهشگر ساکن شهرستان اردکان در 439 صفحه آماده چاپ است و به‌زودي منتشر مي‌شود.




نگاهي به آداب و رسوم مردم اردکان در ماه مبارک رمضان
محقق اردکاني گفت: مردم اردکان در بين نماز به پخش خرما يا نقل آلوچه اي و شکر پنير مي پردازند توزيع شکر پنير از گذشته تا به حال در مساجد وجود داشته است.


به گزارش شبکه اطلاع رساني راه دانا به نقل از اردکان گويا؛ علي سپهري محقق و تاريخ دان اردکاني در خصوص رسوم اردکاني ها در ماه مبارک رمضان در مصاحبه با اردکان گويا گفت: در ماه  مبارک رمضان که اکثريت مردم اردکان به روزه داري مي پردازند و در هنگام افطار در مساجد به سر مي برند براي بالا آمدن قند بدن و  همچنين توجه به نکته بهداشتي و پزشکي، مردم اردکان در بين نماز به پخش خرما يا نقل آلوچه اي و شکر پنير مي پردازند. توزيع شکر پنير از کذشته تا به حال در مساجد وجود داشته است.


وي افزود: افطاري دادن نيز از رسوماتي بوده است که مردم اردکان  از قديم الايام به آن توجه ويژه اي داشتند به گونه اي که در کتاب موفقات اردکان به شکلي خاص به آن پرداخته شده است.


محقق اردکاني ادامه داد: هزينه افطار و تهيه شيريني در مساجد اصولا از وقفيات مسجد تامين مي شود اما در مساجدي که موقوفه کافي نداشته و يا اين که ميزان موقوفات کافي نمي باشد، اين هزينه از طريق مردم تامين مي شود و اصولا در مساجدي که نماز جماعت برگزار مي شود يک نوع افطاري نيز توزيع مي شود.


سپهري عنوان کرد: شيريني افطاري  «نقل آلوچه اي» در گذشته به منظور تأمين بخشي از قند مصرفي مردم نيزمحسوب مي‌شده و اغلب آن را با چاي صرف مي‌کرده اند و تاحد زيادي در ماه مبارک رمضان از هزينه قند مصرفي مردم مي‌کاسته است. اما اکنون شايد نقش چندان موثري در اقتصاد خانواده‌ها نداشته باشد، اما بعنوان يک رسم پسنديده که اوّل افطار قند مورد نياز روزه دار را تأمين مي‌ کند مورد توجه مردم بوده و هست و مردم با نذر کردن هزينه آن را تأمين مي‌کنند.


ديگر رسمي که اين محقق اردکاني به آن اشاره کرد نان افطاري بود.


وي در اين خصوص گفت: با توجه به اينکه در ماه مبارک رمضان براي روزه گرفتن نياز مبرم به نان بوده، و در گذشته قوت غالب مردم فقط نان بوده و آن هم به سختي به دست مي آوردند، لذا افراد خيّر در اردکان براي تأمين بخشي از نان مصرفي فقرا در اين ماه موقوفاتي در نظر گرفته اند که به «نان افطاري» مشهور است و به صورت هاي مختلف و در روزهاي مشخص توزيع مي‌شود.


سپهري اردکاني تصريح کرد: بعضي از موقوفات مربوط به شبهاي خاصي است. همانند شبهاي جمعه که در اردکان مقدار موقوفات براي افطار بسيار زياد است و متولي بايد شبهاي جمعه نان تهيه کند و بين فقرا يا اگر وقف اولادي باشد بين اولاد واقف توزيع کند.


وي با اشاره به بهبود وضعيت مالي اکثر مردم گفت: در حال حاضر با توّجه به شرايط اجتماعي و اقتصادي حاکم بر کشور و پائين بودن قيمت نان بالطبع نان افطاري موقعيت گذشته را ندارد و چندان کسي مايل به گرفتن آن نيست، به همين دليل متولي‌هاي موقوفات و اداره اوقاف در توزيع آن با مشکل مواجه هستند و بعضي از متولي‌ها نان را در کيسه نايلون قرار داده همراه با سبزي و پنير در مساجد بين نمازگزاران توزيع مي کند.


اطعام در شبهاي قدر يکي از پذيرائي‌هاي مرسوم در اردکان بوده و موقوفاتي نيز داشته و دارد علي سپهري در خصوص اين رسم افزود:در گذشته عده اي خاص به منزل متولي دعوت شده و در شب هاي قدر سحر و افطار را در منزل متولي ميل مي کردند اما در حال حاضر اين رسم به صورت قديم اجرا نمي شود و متوليان غذا پخته و به درب خانه فقرا مي برند که اميدواريم رونق بيشتري پيدا کند. 


اين محقق اردکاني گذري به وضعيت فعلي رسومات افطاري در اردکان زد و گفت: اطعام در ماه مبارک رمضان در اين زمان به اشکال مختلفي صورت مي‌گيرد و معمولاً به خاطر تغيير وضعيّت‏‏‏ اجتماعي و اقتصادي جامعه براي رفاه حال افراد مستمند در اول ماه مبارک  توسط افراد خيّر، روغن، برنج، گوشت ومرغ يا اقلام ديگر به آنها داده مي‌شود و در شب هاي قدر غذاي طبخ شده به درِ خانه مستمندان برده  شده و کساني که نذر دارند در مساجد کيک، کلوچه، شعله زرد، لتيرگ (نان روغني) ، خرما و غيره بين مردم توزيع مي کنند.




 



همزمان با دهه اول ماه محرم، آئين هاي خاصي در شهرستان اردکان برگزار مي شود که عزاداري «بني اسد» مشهورترين آن است.










آداب و رسوم خاص مردم اردکان در ماه محرم



 
دهه اول ماه محرم است و اين روز و شب ها ، همه حسينيه ها و تکايا به احترام ايام شهادت امام حسين (ع) و شهداي دشت کربلا سياه پوش است و عزاداران حسيني به ياد مظلوميت اهل بيت عصمت و طهارت (ع) سوگوارند.
عزاداري مردم استان يزد در هر منطقه اي بنا به آداب و رسوم خاصي برگزار مي شود، در شهرستان اردکان نيز مردم سالهاست که با شروع ماه محرم الحرام با آئين هاي خاص به عزاداري و سوگواري مي پردازند.
 
مشعل گرداني در محرم
در قديم در شب اوّل محرّم به‌منظور دعوت از مردم براي شرکت در عزاداري، اعضاي حسينيّه‌ي هر محلّه در حالي که مشعل‌هايي از آتش در دست داشته و اشعار ذيل را مي‌خوانند هر هيئت در کوچه‌هاي منطقه‌ي تحت پوشش خود دور مي‌زند و مردم  براي شرکت در عزاداري دعوت مي‌شوند.
به اين مراسم، مشعل‌گرداني يا تکليف مي‌گويند مشعل گرداني از سال 1340 به بعد کم رنگ شد و حتي در دوره‌اي ممنوع شد که در سال 1352 ،  اين آئين جاني دوباره گرفت و از آن به بعد کم کم بار ديگر اين سنت که در ايران بي نظير است رونق يافت ودر سال‌هاي اخير اين مراسم بسيار با شکوه برگزارمي‌شود.
در مراسم مشعل گرداني کنوني، عزاداران به‌جاي مشعل‌هاي چوب سوز، از مشعل‌هاي گازسوزنيز استفاده مي‌شود و با طبل، شيپور، دُهل، اسب وشتر همراه است و به‌جاي کوچه ها‌ي بافت قديم در خيابان‌ها حرکت مي‌کنند.
 
 شَدِّه بندي و شَدِّه گرداني
شَدِّه برداري رسم و سنتي بسيار کهن بوده که از قديم الايام در ماه محرم انجام مي شده؛ اين رسم براي برآوردن حاجت عزاداران و ابراز همدري با شهدا و اسراي کربلا انجام مي گرفته که البته اين رسم در معرض فراموشي است و تنها در احمد آباد اردکان همچنان در حال انجام است.
فلسفه مذهبي اجراي مراسم شَدَّه برداري به دو دسته کلي تقسيم مي شود؛ عده اي از متوليان اجراي اين آيين معتقدند پارچه هاي آويزان به شَده نمادي از لباس و البسه به يغما رفته ياران امام حسين (ع) در صحراي کربلا، ازسوي سپاهيان يزيد است.
عده اي ديگر معتقدند که پارچه هاي آويزان نمادي از رخت دامادي علي اکبر فرزند امام حسين (ع) است که در رخت دامادي ايشان را به شهادت رساندند.
باتوجه به اينکه مراسم شَدَّه برداري احمدآباد زمينهاي کشاورزي وقفي دارد مستاجر اين زمين موظف است همه تدارکات بستن شَدِّه امام حسين (ع) را در روز ششم محرم مهيا کند تا ن محل بتوانند در آن خانه آيين بستن شَدِّه را به پايان برسانند و روز هفتم محرم با پختن آش امام حسين يا شربت از عزاداران امام حسينه در خانه اش پذيرايي کنند.
اين آيين جزو يکي از آيينهاي مذهبي بوده که ريشه ايراني داشته و پس از اسلام رنگ و لعاب اسلامي، به خود گرفته است.
اين آيين 25 شهريور 1394 با شماره 1107 در فهرست آثار ناملموس کشور به ثبت رسيده است. 
 
تعزيه خواني
يکي از مراسم بسيار پررونق در اردکان، تعزيه خواني است. هر شب يک تعزيه در حسينيّه‌ي بازارنو و يک تعزيه در حسينيّه‌ي کوشکنو برگزار مي‌شود. عصر بعضي از روز‌ها نيز تعزيه‌اي در حسينيّه‌ي چرخاب برگزار مي‌شد تعزيه‌هايي در وصف حر، مسلم، علي اکبر (ع) و حضرت عباس (ع) که از شب ششم تا شب دهم اجرا مي‌شد.
آئين پرسه زني
به روز تاسوعا در اردکان روز پَرسَه گفته مي‌شود و به‌طور کلّي عاشورا و تاسوعا در قديم به قتل و َپرسه مشهور بوده است. صبح روز تاسوعا از هر محلّه‌اي افرادي پرچم و سنج و طبل برداشته و با خواندن اشعاري به درب منازل محدوده‌ي محلّه‌ي خود مي‌روند تا نذورات را از اهالي محل جمع‌آوري کنند.
معمولاً مردم نيز با دادن نذورات، هزينه‌ي عزاداري را تأمين مي‌کنند و اگر از خانواده‌هاي محلّه‌ي مورد نظر کسي فوت کرده باشد، به منزل وي مي‌روند و شور مي‌گيرند که در اصطلاح محلّي به آن جوش زدن مي‌گويند اين مراسم در حال حاضر با تغييراتي برگزار مي‌شود.
شعر پرسه:
ما محبّان حسين امروز دوران مي‌زنيم
تيغ بر فرق يزيد نامسلمان مي‌زنيم
‌اي واويلا صد واويــلا‌اي واويـــــلا در کــــــربلا
مـن واقعـــــات کـــــــربلا يک يک برت سازم عيان
بردند به غارت هرچه بود آتــش زدنــد بر خيمــه‌ها
اکبــر فتـــــاده در بــــرش اصغــــر نمي‌دانــم کجــا
در خيمــه، زيـن‌العابـدين دارد عـــــزا دارد عــــــزا
حيـدر علي، صفــدر علي نـور دو چشــم مصطفـي
نوحه پرسه‌زني:
کربلا درياي خون شـد يا رسـول اللّ?ه ببين
جور و ظلـم از حد فـزون شد يا رسـول اللّ?ه ببين
دسـت عبّـاس علـي را کردنـد از تـن جـدا
مشک آبـش سـرنگــون شــد يا رســول اللّ?ه ببين
توسن آن شه که مي‌گفتنـد او را ذوالجناح
زين به پشتش واژگــون شــد يا رســول اللّ?ه ببين
گوش‌وار از گوش اولاد علي کـردند برون
بر دو گوشش خون چکان شد يا رسول اللّ?ه ببين
 
عزاداري بني‌اسد اردکان در سيزدهمين روز محرم
سومين روز بعد از واقعه خونين ظهر عاشوراي سال 61 هجري قمري در کربلا، قومي مشهور به بني اسد از فرزندان اسد بن خزيمه بن مدرکه، توفيق و افتخار دفن پيکر مطهر حضرت سيد الشهداء (ع) و هفتاد دو تن از ياران با وفايش را پس از آن واقعه‏ تاريخي داشتند.
بنا بر روايات، ن قوم بني اسد هنگامي که بر ميدان جنگ گذر کرده‏ و اجساد مطهر شهدا را مي‌بينند، تحت تاثير قرار گرفته و به سرزمين خود رفته، مردان را جهت دفن‏ اجساد خبر مي‌کنند.
ابتدا ن بيل و کلنگ به دست گرفته به طرف کربلا مي‌روند و پس ازمدتي وجدان مردان بني اسد نيز بيدار شده و به دنبال ن خود راه مي‌افتند و اجساد امام (ع) و يارانش را دفن مي‌کنند.
برخي منابع اظهار مي‌کنند که در هنگام دفن اجساد، امام سجاد (ع) به صورت ناشناس در جمع قوم بني اسد حاضر و يکي يکي بدن‌ها را به آن‌ها معرفي و سپس قوم بني‌اسد آن بدن‌ها را دفن مي‌کنند.
فداکاري افراد اين قبيله سبب شهرت آنان شد و از آن پس شيعيان به‏ احترام و محبت به قبيله بني‌اسد، در روز سوم بعد از واقعه عاشورا به عزاداري مي‌پردازند.
اين مراسم در ايران نيز به مناسبت سومين روز از شهادت امام حسين (ع) زنده نگه داشته مي‌شود که البته در شهر‌هاي مختلف به گونه‌هايي متفاوت و با مراسم‌هايي خاص برگزار مي‌شود.
نادر پيري اردکاني از محققين و پژوهشگران حوزه تاريخ استان يزد در مورد مراسم دسته بني‌اسد در شهرستان اردکان مي‌گويد: عزاداران معمولاً نذر مي‌کردند که با حمل پرچم، پوشيدن لباس عربي و با در دست داشتن نقل و شيريني وارد هيئت بني اسد مي‌شدند و ضمن عزاداري، نقل و شيريني را توزيع مي‌کردند و گروهي هم به صورت نمادين با در دست داشتن بيل و کلنگ، مشک آب و تابوتي از حصير که نماد تشييع جنازه امام حسين (ع) و شهداي دشت کربلاست و . حمل مي‌کردند و آن واقعه تلخ و حزن‌انگيز را يادآور مي‌شوند.
پيري اردکاني افزود: از ويژگي‌هاي اين هيات اختصاص نداشتن به يک محله خاص است به نحوي که تمام مردم شهر در اين هيات براي عزاداري و برآورده شدن حاجت يا اداي نذر شرکت مي‌کنند.
اين پژوهشگر اردکاني افزود: بعد از زنده‌سازي حادثه 13 محرم ازسوي دسته‌هاي بني اسد در اردکان، هيئت‌هاي زنجير‌زني نيز مراسم خاص زنجيرزني اين روز را برگزار مي‌کنند و در پايان مراسم نيز دو هيات بزرگ بازانو و کوشک‌نو اردکان، مراسم نخل‌برداري را برگزار مي‌کنند که حسن‌ختام شور عاشورايي در شهر اردکان است.
نادر پيري اردکاني اظهار داشت: پس از مراسم زنجيرزني و نخل‌برداري دو هيئت بزرگ اردکان، در مراسمي پارچه‌ها و آذين‌بندي‌هاي ويژه محرم هيئت‌ها و حسينيه‌ها باز مي‌شوند ولي مراسم روضه‌خواني به صورت مداوم تا اربعين امام حسين (ع) و ياران باوفايش در هر مسجد و محله‌اي ادامه مي‌يابد.
عزاداري هايي که براي ترويج قيام عاشورا بعد از پيروزي انقلاب اسلامي رونق ويژه اي گرفته است و بايد براي وحدت ميان امت مسلمان معرفي اسلام حقيقي به جهانيان و کسب معنويت و تعليم معارف ديني، حفظ و سينه به سينه منتقل شود.






 


تبلیغات

محل تبلیغات شما
محل تبلیغات شما محل تبلیغات شما

آخرین وبلاگ ها

آخرین جستجو ها

لذت فیزیک رزرو هتل افروز رایانه نسیم صنایع فلزی مهرابی wersa BTS-itzy-blackpink Sean iran travel